“Ik voel me soms gewoon een grijze muis…”

Zoals ze tegenover mij zit, is het makkelijk voor te stellen dat ze zichzelf zo omschrijft. Onzichtbaar voor haar man, onzichtbaar voor haar collega’s, onzichtbaar voor haar leidinggevende…. Ze zit volledig in elkaar gedoken, schouders kromgetrokken, ogen neergeslagen…. Ze is door haar leidinggevende naar me toegestuurd. Dat zei ze althans zelf toen ze me belde om een afspraak te maken. “Hij zegt dat ik meer in mijn mars heb, maar dat het er niet uit komt. Volgens mij zit hij er volledig naast, maar goed….”

Meestal weiger ik klanten die ‘in opdracht van een ander’ bij mij komen. Als je zelf geen coachvraag hebt, die je samen met mij zou willen onderzoeken, dan heeft een coachtraject bij mij geen enkele zin. Ieder mens is de held van zijn of haar eigen verhaal en dus kan een ander per definitie niet bepalen wat jij anders zou moeten doen in het leven, alleen jijzelf.

Maar iets in haar stem raakt me. Ik voel een steek van pijn of verdriet in mijn buik als ze die laatste zin uitspreekt: “Volgens mij zit hij er volledig naast…..”. Gelooft ze dit echt zelf wel? Of hoopt ze stiekem dat hij gelijk heeft. Of nog sterker: weet ze dat hij gelijk heeft, maar heeft ze geen idee hoe ze die andere versie van zichzelf wakker moet schudden?

Ik besluit de signalen van mijn lijf te volgen en een afspraak met haar te maken om kennis te maken.

Het verschil tussen ‘ondergeschikt’ en ‘dienstbaar’ zijn…

En nu zit ze tegenover mij in mijn coachruimte in elkaar gedoken. Ze heeft me nog nauwelijks aangekeken en bij het handen schudden, krijg ik een slap handje, dat ze net zo snel weer terugtrekt. Als ze gekund had, had ze zich nu onder tafel verstopt.

Mijn lijf reageert heel heftig: irritatie, weerstand. Heb ik er verstandig aangedaan om haar uit te nodigen voor een kennismaking? Moet ik haar niet direct zeggen, dat ik geen klik voel en dat een traject samen geen zin heeft? Het liefst wil ik haar namelijk direct bij de schouders pakken en door elkaar schudden. “Wakker worden, joh!!”, wil ik zeggen, “Ga je eigen leven leiden in plaats van dat je jezelf volledig ondergeschikt maakt aan anderen.”

Maar ik realiseer me, dat dit meer over mij zegt dan over de vrouw tegenover mij. Dit is hoe ik reageer op mensen bij wie hun archetypische Dienaar volledig het heft in handen genomen heeft. Narratief coachen is altijd tweerichtingsverkeer: ik leer altijd via mijn klanten ook heel veel over mijzelf.

Wat heb ik te leren van deze klant? Ik realiseer mij, dat ik zelf nog wel eens de Dienaar in mij wegstop. Ik krijg dan het verwijt, dat ik me wel wat meer dienstbaar mag opstellen… Niet dat ik zo egoïstisch ben, maar ik associeer zelf ‘dienstbaar zijn’ nog wel eens met ‘ondergeschikt zijn’ en dat vind ik lastig. Er zit iets fatalistisch in voor mij, een gevoel van ‘er niet toe doen’…. Oude pijn uit mijn ‘pest verleden’ met als resultaat een soms te sterke drang om gezien en gehoord te willen worden… De Krijger in mij staat dan op, waardoor ik onnodig vel overkom.

Met andere woorden: mijn innerlijk Dienaar is nog wel eens ver te zoeken. Hoe dit traject met deze klant ook gaat lopen, het gaat mij helpen weer wat meer verbinding te maken met mijn eigen Dienaar.

Het belang onze innerlijke Dienaar

Archetypekaart Dienaar van Caroline Myss te bestellen via www.tarot.nl

Onze archetypische Dienaar zorgt dat we ons in bepaalde situaties dienstbaar kunnen en willen opstellen aan anderen. Door iets wat wij doen (of laten) helpen we anderen, zijn we er voor hen. We zetten onze eigen belangen en wensen even opzij en dienen iets of iemand anders. Onze Dienaar voorkomt dat we alleen maar aan onszelf denken en te egoïstisch en egocentrisch worden. Dit dienen dient vaak een hoger doel in onszelf, in de ander of voor de maatschappij.

Als ik bijvoorbeeld op een avond heel veel zin heb om in een stoel mijn boek te lezen en mijn zoon vraagt of ik hem wil helpen met zijn huiswerk, dan laat ik mijn innerlijke Dienaar aan het woord, die tegen mij zegt: “Kom op, dat boek ligt er morgen ook nog wel. Je zoon vraagt niet zo vaak om hulp en hij heeft die belangrijke toets morgen…” Of woorden van gelijke strekking. Door hem te helpen, stel ik me ten dienste van hem op dat moment, zonder dat ik er direct wat voor terug krijg. Hij zal echt niet meer van mij gaan houden, of zo. Hij zal zich wel gezien en gehoord voelen.

Maar je Dienaar is ook actief om hogere doelen te bereiken, bijvoorbeeld als je vrijwilligerswerk oppakt, of bewust minder gaan werken om er voor de kinderen te kunnen zijn. De Dienaar laat ons zien dat het in het leven niet alleen om onszelf draait, maar dat we allemaal ook onderdeel zijn van een groter verhaal, dat van je gezin, je dorp, je organisatie enzovoort, tot en met het verhaal van de maatschappij, waar we allemaal onderdeel van uitmaken.

Dankzij onze archetypische Dienaar kunnen we samen leven en samen zorgen dat we in een wereld leven, waarin we er ook voor elkaar kunnen en willen zijn.

De Schaduwkant van onze Dienaar

Maar zoals bij elk archetype heeft ook onze Dienaar een sterke schaduwkant en die zie ik duidelijk bij mijn klant. Ze heeft zichzelf volledig weggecijferd in elk geval op haar werk, maar ik vermoed dat ze thuis zich niet veel anders gedraagt.

Door een te dominante Schaduw-Dienaar in ons, lukt het ons niet meer om dienstbaar te zijn aan onszelf. Hij/zij zorgt ervoor dat we zelf de waarde en het belang van ons eigen leven niet meer zien. We zijn dan volledig ondergeschikt aan iets of iemand anders zonder stil te staan bij wat we zelf precies willen.

Als de Dienaar in jou volledig de overhand genomen heeft, raak je op den duur jezelf kwijt. Je weet niet meer echt wat jij zelf wilt en je maakt jezelf volledig ondergeschikt aan anderen. Op den duur sta je niet meer in je eigen kracht en je doet niet meer wat je eigenlijk zelf echt wilt. Jouw gedrag en dienstbare opstelling belemmeren je eigen ontwikkeling en je eigen groei. Je dient jezelf dan niet.

Als dit te lang duurt, is de kans groot dat je jezelf kwijtraakt met bijvoorbeeld een burn-out of depressie als gevolg. Onze eigen waarde en eigenheid moeten ook gediend en gevoed worden. Alleen dan is ons leven in balans. En juist dat wil onze innerlijke Dienaar nog wel eens vergeten. Hij of zij is dan te druk met het dienen van iets of iemand anders.

De Dienaar in jezelf weer in balans brengen

Merk je bij jezelf dat jouw Dienaar te veel de overhand heeft gekregen in jouw leven, dan helpt om eens stil te staan bij wat je zelf wilt. De eerste vraag, die je jezelf mag stellen is simpel en heftig tegelijk:

Waar ben jij ondergeschikt aan?

Zoals gezegd liggen ‘dienstbaar zijn’ en ‘ondergeschikt zijn’ heel dicht bij elkaar. Dienstbaar zijn is van groot belang voor een evenwichtige wereld, maar ‘ondergeschikt zijn’ gaat over ongelijkheid, beperkte vrijheid en lijdzame volgzaamheid. We worden dan slaaf van de situatie en zijn niet meer bij machte om zelf te beslissen wat we echt zelf willen. Toegeven dat je ergens ondergeschikt aan bent, kan heel heftig zijn. Je voelt de machteloosheid en de slapheid van jezelf. Dat toegeven is al een hele stap. Maar wel een belangrijke stap in het weer in balans brengen van jouw innerlijke Dienaar.

De tweede vraag die daarop volgt is namelijk:

Wie of wat zou je willen dienen? Welk hoger doel (in jezelf of daar buiten) zou je willen dienen?

Het antwoord op deze vraag laat je namelijk zien, dat jouw dienstbare gedrag tot nu toe een deel van dit hogere doel al aan het dienen is. Je maakt weer verbinding met het waarom je die ander oorspronkelijk bent gaan dienen. Het wordt daarmee voor jou ook makkelijker om de grens voor jezelf weer te bepalen.

Grenzen aangeven

Het moment dat ik me realiseerde dat ik degene was die altijd de kinderen aan het helpen was met hun huiswerk, was ook het moment waarop ik me besefte dat het voor mij belangrijk was dat ze geholpen werden, maar dat ze deze hulp ook aan mijn partner konden vragen. Ik hoefde het niet altijd zelf te doen. We konden die taak in de opvoeding verdelen.

En doordat ik me realiseerde dat ikzelf degene was die doorgeschoten was in mijn ‘dienstbaar zijn aan de kinderen’ kon ik ook het gesprek hierover met mijn partner op een andere manier voeren. Ik schoot niet in het slachtofferschap dat ik ‘er ook altijd alleen voor sta’, of vergelijkbare verwijten. Maar ik kon vanuit de verbinding met mijzelf beter aangeven wat ik belangrijk vond hierin. Daarmee wordt de toon van zo’n gesprek en de woorden die je kiest ook automatisch anders.

Het wordt makkelijker om je eigen grenzen aan te geven als je zelf weet wat jij wilt en wat jij belangrijk vindt.

Lever je Dienaar én jezelf een Dienst

De eerste keer dat je met deze vragen aan de slag gaat, zal je niet direct volledige antwoorden hebben. Het is al voldoende als je wat sleutelwoorden voor jezelf op schrijft. Daarop verder associëren helpt om het steeds meer voor jezelf helder te maken, waar het je precies om gaat.

En zo dien je jezelf én je Dienaar tegelijk. Hij of zij komt weer gewoon aan je archetypische bestuurstafel te zitten in plaats van in de voorzittersstoel. En jij? Jij kan weer onder die tafel vandaan kruipen en je eigen held van je eigen verhaal weer worden, samen met je Dienaar en al die andere archetypen die aan jouw bestuurstafel zitten.

Wil je meer weten over hoe dat werkt met die archetypen die in ons allemaal actief zijn? Lees mijn blog over Archetypen….wat zijn dat eigenlijk?

Wordt vervolgd…..

Frédérique te Dorsthorst – de Muij

Oktober 2023